Wraz ze śmiercią członka rodziny powstają niezliczone obowiązki formalno-prawne, które dotyczą przede wszystkim dziedziczenia spadku. W wielu przypadkach pozostawiony majątek przyjmuje formę nieruchomości, do której prawa zyskują np. dzieci lub wnukowie zmarłego. Jak następuje dziedziczenie mieszkania własnościowego, komunalnego i spółdzielczego?
Jak dziedziczy się spadek?
Spadek rozumiany jest jako przekazanie ogólnych praw i obowiązków spadkodawcy w chwili jego śmierci spadkobiercom określonym w pozostawionym testamencie. Spadkobierca nabywa majątek z chwilą otwarcia spadku, które następuje w chwili śmierci spadkodawcy – mówi nam toruński adwokat Roman Kowalski. W sytuacji, w której nie pozostawi on testamentu, dziedziczenie zostaje ustanowione w oparciu o przepisy ustawowe, zawarte w Kodeksie Cywilnym.
Spadkobiercy nieruchomości
Spadkobiercy danego mieszkania to osoby, które zostały uprawnione na mocy testamentu lub dziedziczenia ustawowego do przyjęcia zostawionego majątku. Jeśli testament został sporządzony, prawa te przyjmują osoby wymienione w tym dokumencie. Jeśli osoba zmarła nie pozostawiła po sobie testamentu to dziedziczenie nieruchomości przeprowadza się na mocy ustawy- w tym wypadku zostali określeni spadkobiercy ustawowi (mogą należeć do nich dzieci, wnuki, prawnuki, rodzice itp.)
Określono 4 grupy spadkobierców ustawowych ze względu na pierwszeństwo dziedziczenia:
- I grupa: małżonek i dzieci spadkodawcy, zstępni dziecka (jeśli nie dożyło ono otwarcia spadku)
- II grupa: małżonek, rodzice spadkodawcy oraz rodzeństwo i zstepni rodzeństwa (jeśli nie dożyło ono otwarcia spadku)
- III grupa: dziadkowie i pasierbowie spadkodawcy oraz zstępni (jeśli nie dożyli oni otwarcia spadku)
- IV grupa: gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkoawcy lub Skarb Państwa
Wynika z tego, że w pierwszej kolejności prawo do dziedziczenia posiada małżonek osoby zmarłej i dzieci oraz zstępni dziecka, które zmarło przed otwarciem spadku (tj. przed śmiercią osoby, która pozostawiła majątek). Następnie pierwszeństwo odbywa się w oparciu o kolejność grup: jeśli nie istnieją spadkobiercy z grupy I, prawo do dziedziczenia przechodzi na spadkobierców z grupy II itd.
Dziedziczenie mieszkania
Mieszkanie można odziedziczyć w oparciu o odpowiedni zapis w testamencie, który pozostawiła osoba zmarła lub w oparciu o dziedziczenie ustawowe, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu.
Nabycie spadku może zostać poświadczone w drodze sądowej lub u notariusza. Aby uzyskać postanowienie sądu konieczne jest złożenie szczegółowo wypełnionego wniosku wraz z załącznikami do sądu spadku (przyjmuje on formę sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania osoby zmarłej, która pozostawiła majątek).
W przypadku przyjęcia spadku, który przyjmuje formę mieszkania, przed podjęciem decyzji ważne jest sporządzenie księgi wieczystej. Dzięki takim czynnościom spadkobierca otrzymuje informacje o stanie prawnym dziedziczonej nieruchomości.
Mieszkanie własnościowe- dziedziczenie
Najmniej kłopotów prawnych posiada dziedziczenie mieszkania własnościowego. Właściciel takiej nieruchomości posiada prawo do swobodnego dysponowania daną nieruchomością. Możliwe jest więc przekazanie spadkobiercy/spadkobiercom mieszkania na kilka sposobów, a osoba które je otrzyma może korzystać z całego obszaru nieruchomości lub z jej części. Istnieje również możliwość, że osoba, która otrzymuje prawa do danej nieruchomości (ustanowienie dożywotnie), w chwili przyjęcia spadku zgadza się na dożywotnią opiekę nad dotychczasowym jej właścicielem. Poprzez opiekę uważa się dostarczanie pożywienia, ubrania, światła, opału, opiekę w czasie choroby, pokrycie kosztów pogrzebowych itp.
Mieszkanie spółdzielcze i komunalne- dziedziczenie
Sytuacja, gdy nieruchomość przyjmuje formę spółdzielczego mieszkania lokatorskiego wygląda nieco inaczej niż w przypadku wyżej wymienionym. Prawo do takiego mieszkania jest nieodłączne, ale po śmierci najemcy przechodzi ono na współmałżonka lub inne bliskie osoby. Niezbędne jest jednak przyjęcie danych osób do członków spółdzielni. Wkład w mieszkanie może zostać zapisany w spadku przez osobę zmarłą.
Jak powszechnie wiadomo, mieszkanie komunalne nie jest własnością osoby, która je wynajmuje. Prawo najmu nie wiąże się z jego dziedziczeniem, ale przepisy Kodeksu Cywilnego dają możliwość wstąpienia w stosunek najmu lokalu krewnych najemcy po jego śmierci (są to: małżonek, który nie jest współnajemcą tego lokalu, dzieci oraz inne osoby, wobec których osoba zmarła posiadała obowiązek świadczeń alimentacyjnych).
Ważny jest fakt, iż prawo do najmu mieszkania komunalnego posiadają jedynie osoby, które „stale zamieszkiwały z najemną w tym lokalu do chwili jego śmierci” (przepisy Kodeksu Cywilnego). To znaczy, że może nastąpić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, który określi czy krewny rzeczywiście zamieszkiwał wraz z najemcą w danym lokalu komunalnym (nie wystarczy meldunek w mieszkaniu).